Pale je opština u Bosni i Hercegovini, Republika Srpska. Razvilo se za vrijeme Zimske Olimpijade u Sarajevu. Godine 1992. je postalo sjedište Republike Srpske, da bi taj status izgubilo godine 1998. kada je glavni grad tog entiteta postao Banja Luka. Susjedne opštine su: Sokolac, Rogatica, Pale-Prača, Trnovo (RS), te gradovi Istočno Sarajevo i Sarajevo.

Dio općine je Daytonskim mirovnim sporazumom pripao Federaciji BiH i tvori novu općinu pod nazivom Pale-Prača.

Područje opštine Pale obuhvata 492 km² izrazito planinskog karaktera, sa nadmorskom visinom od 624 do 1916 m. Najniža tačka je na 624 m nadmorske visine, na zapadnoj strani opštine, gdje se spajaju paljanska i mokranjska Miljacka .

Središnji dio opštine Pale zauzima paljanska kotlina, smještena između planinskih masiva: Jahorine sa juga, Gosine sa istoka, Romanije sa sjeveroistoka, Ozrena sa sjevera i sjeverozapada i Trebevića sa zapada. Sjedište opštine je u naselju Pale. Pale su smještene u samoj kotlini, koja sa pribrežjem zauzima površinu od oko 8,5 km². Smještene su na nadmorskoj visini od 820 m.

Pale su prema geografsko-prirodnim osobinama odavno poznate kao klimatsko lječilište i izletište. Ljepota okoline, čist vazduh i blizina skijaških terena na Jahorini predstavljaju prirodnu dispoziciju i realnu osnovu za razvoj turizma. U nižim dijelovima opštine zastupljena je umjereno topla i vlažna klima, Već od 1.000 m nadmorske visine ova klima prelazi u planinsku klimu. Oštra planinska klima osjeća se i tijekom ljetnih mjeseci, kad temperatura zraka rijetko prelazi 25° Celzija.

Pretežan dio površine opštine sačinjava šumsko zemljište (64%), a svega (34%) poljoprivredno i ostalo zemljište.

Na području općine nalazi se nekoliko poznatih pećina: Orlovača, Pećina Izvor Mokranjske Miljacke, Titova pećina Bogovići, Popova pećina i Novakova pećina.

Jedna od najznačajnijih prirodnih znamenitosti je pećina Orlovača, koja je uređena za turističke posjete. Orlovača (948 m) se nalazi na istoimenom uzvišenju u zapadnom dijelu romanijskog svoda, zaselak Donje Sinjevo, naselje Sumbulovac, u slivu mokranjske Miljacke, odnosno u dolini njene desne pritoke Sinjave.

Opsežna istraživanja izvora Miljacke uključila su i topografska mjerenja, biospeleološka i hidrološka istraživanja kao i ispitivanja tragova kulture čovjeka. Istraživanja su izvođena tokom 2007 – 2009. godine. Do danas, speleolozi su istražili 7.100 m, čime je pećina Izvor Mokranjske Miljacke postala najduža dokumentovana pećina u cijeloj Bosni i Hercegovini.

Nosioci razvoja na području Paljanske opštine su industrija, šumarstvo, ugostiteljsko-turističke djelatnosti i trgovina. Zbog geografskih i klimatskih karakteristika područja, djelatnost poljoprivrede je slabije razvijena. Po završetku ratnih dejstava, počeo je razvoj i u oblasti građevinarstva, a naročito u oblasti male privrede.

Industrijski razvoj na Paljanskoj opštini uglavnom je orijentisan na metalnu, drvnu i tekstilnu industriju.

Područje opštine Pale svojim prirodnim uslovima pogoduje razvoju ugostiteljsko-turističke privrede. Vrlo je privlačan za turiste Olimpijski centar Jahorina, sa prekrasnim terenima za skijanje, gdje zimska sezona traje pet mjeseci. Smučarima i drugim turistima stoji na raspolaganju više od 20 km dobro uređenih staza za alpsko smučanje povezanih sa sedam žičara i šest ski-liftova, savremena ski-škola i ski-servis.

Osim pogodnosti za zimski turizam, opština Pale raspolaže i izvrsnim uslovima za lovni turizam, sa izvanrednim lovištima povezanim magistralnim, regionalnim i šumskim putevima, kao i lovačkim domovima.

Od prirodnih znamenitosti, najznačajnija je pećina Orlovača, koja je uređena za turističke posjete. U pećini Orlovača su pronađeni ostaci pećinskog medvjeda (Ursus spelaeus), kao i insekt iz porodice Coleoptera.

Novi Sad je drugi po veličini grad u Srbiji, ujedno i glavni grad Autonomne pokrajine Vojvodine. Svojom pozicioniranošću na jednoj od glavnih evropskih reka – Dunavu, oduvek je bio na raskršću najvažnijih puteva. 
Njegovo područje naseljava između trista i četristo hiljada ljudi ponosnih na viševekovnu tradiciju svog grada, koja obuhvata temeljne institucije srpske kulture: Maticu srpsku, Srpsko narodno pozorište, Sterijino pozorje, kao i razna arhitektonska obeležja poput atraktivnog starog gradskog jezgra, mnogobrojne muzeje i sedamnaest manastira sa salašima u neposrednoj okolini.  Domaćin je brojnih svetski poznatih manifestacija i festivala poput „EXIT“ festivala, njegovog zaštitnog znaka zahvaljujući kome poseduje raznolikost ponude neophodne za što bolju pozicioniranost na turističkoj mapi sveta. Novi Sad je multikonfesionalna i multinacionalna sredina u kojoj se pripadnost manjinama doživljava kao prednost, čemu svjedoče specijalizovane katedre Univerziteta na kojima se nastava održava na jezicima nacionalnih manjina ili je namenjena njihovom izučavanju. 

Najatraktivnija turistička obeležja Novog Sada

Dunav
Dunav je jedan od glavnih simbola Novog Sada duž kojeg se prostire čuveno šetalište „Beogradski kej“ sa brojnim plažama od kojih je najlepša i najposećenija „Štrand“ plaža. Predstavlja specijalni rezervat prirode kao stanište jedinstvenih vrsta ptica, od kojih je Koviljsko – petrovaradinski rit od međunarodnog značaja. 

Petrovaradinska tvrđava 
Predstavlja najznačajniji kulturno – istorijski spomenik koji datira iz XVII i XVIII veka. Unutar njenih zidina smešten je Muzej grada Novog Sada, Akademija umetnosti, Opservatorija i Arhiv grada. Ova tvrđava je tokom jula meseca tradicionalno domaćin najboljeg evropskog festivala „EXIT“-a.

Staro gradsko jezgro
Gradske ulice krase nekoliko grandioznih palata s kraja devetnaestog i početka dvadesetog veka: Tanurdžićeva, Menratova, Vatikan, Klajnova. Ovde se nalazi i najstarija kuća sagrađena u prvoj polovini osamnestog veka kao i brojni sakralni objekti koji pripadaju različitim veroispovestima.  

Fruška gora sa manastirima
Fruška gora obuhvata nacionalni park na čijem se području nalazi sedamnaest zadužbina srpskih despota, manastira podignutim u periodu od XV do XVIII veka. Sa svojim raznovrsnim prirodnim resursima - šumovitim predelima,  jedinstvenom florom i faunom, prirodnim rezervatima, brojnim jezerima i planinskim stazama nalazi se delom predstavlja jedno od najsadržajnijih turističkih celina u Podunavlju.

Salaši
Ono što turističku ponudu Novog Sada čini dodatno jedinstvenom su salaši koji svojim krajnje autentičnim izgledom podsećaju na prošla vremena panonskih ruralnih naselja. Ova naselja čuvaju tradicionalni duh ovog područja i uglavnom se prostiru na teritorijama  Čeneja, Veternika, Begeča i Kaćkog atara.

Novosadski sajam
Prestižno mesto na kojem se u toku jedne godine organizuje i do dvadeset sajmova i izložbi kao i približno oko četristo događaja u okviru kongresnog centra „Master“.  Osnovan je početkom XX veka i  prostire se na površini od 22,6 hektara a godišnje ga poseti oko 1 200 000 ljudi. 

FESTIVALI

„Kubanero salsa“ – maj; Serbia fashion week – april, novembar; Cinema city – jun i jul; Festival uličnih svirača – septembar; Novosadski samba karneval – avgust; „Exit“ – jul;“Interfest“ – jun; „Youth fair“ – jul; „Zmajeve dečje igre“ – jun; „Sterijino pozorje“ – maj i jun; Poljoprivredni sajam – maj; „Nomus“ – april; 

KULTURNI ŽIVOT

Pozorišta – Srpsko narodno pozorište, Novosadsko pozorište, Pozorište mladih, Novosadski novi teatar, Teatar „34“
Muzeji – Muzej Vojvodine, Muzej grada Novog Sada, Muzej savremene umetnosti Vojvodine
Galerije – Galerija Matice srpske, Spomen zbirka Pavla Beljanskog, Poklon zbirka Rajka Mamuzića, Galerija atelje „61“
Bioskop – „Arena Cineplex“
Kulturni centri – Kulturni centar Novog Sada, Omladinski centar, Studentski kulturni centar, Dečji kulturni centar

NOĆNI ŽIVOT
Barovi
„Giardino“, Gradska kafana, „Dva psa“, „The pabić“, „Wake up juice bar“, „Radio cafe 021“, „Jollytravel“, „Incontro“, „Dva anđela“, „Kafemat“, „Buddha bar“, „Atelje“

Klubovi
„London pub“, „Muzej“, „Jazz club wheels“

Salaši
„137“, „Pajin salaš“, „Brkin salaš“, „Mitin salaš“, „Cvejin salaš“, „Etno kuća“

Čarde
„Čarda Cesla“, „Aqua Doria“, „Tako je suđeno“, „Dunavska terasa“, „Noina arka“,  „Kućerak kod česme“, „Ribarska noć“, „Čarda Mačak“, „Čarda na Kamenjaru“, „Čarda Kod Braše“, „Čarda na jami“, „Plavi Dunav“, „Dunavac“

SMEŠTAJ

Hoteli
„Best Western Prezident“, „Park“, „Leopold“, „Aleksandar“, „Centar“, „Gymnas antik“, „Master“, „Novi Sad“, „Sole mio“, „Planeta Inn“, „Dash“, „Aurora“, „Arta“, „Norcev“, „Panorama“, „Putnik“, „Vojvodina“, „Vigor“, „Rimski“, „Pobedonosac Sveti Geogrije“

Hosteli
„Varad INN“, „Downtown“, „Zlatna greda“, „Terasa“, „Kutak“, „Centar“, „ NS Rental studio“, „Frenky“

ŠOPING - TC „Sad Novi Bazaar“, TC „Spens“, TC „Big