Pale je opština u Bosni i Hercegovini, Republika Srpska. Razvilo se za vrijeme Zimske Olimpijade u Sarajevu. Godine 1992. je postalo sjedište Republike Srpske, da bi taj status izgubilo godine 1998. kada je glavni grad tog entiteta postao Banja Luka. Susjedne opštine su: Sokolac, Rogatica, Pale-Prača, Trnovo (RS), te gradovi Istočno Sarajevo i Sarajevo.

Dio općine je Daytonskim mirovnim sporazumom pripao Federaciji BiH i tvori novu općinu pod nazivom Pale-Prača.

Područje opštine Pale obuhvata 492 km² izrazito planinskog karaktera, sa nadmorskom visinom od 624 do 1916 m. Najniža tačka je na 624 m nadmorske visine, na zapadnoj strani opštine, gdje se spajaju paljanska i mokranjska Miljacka .

Središnji dio opštine Pale zauzima paljanska kotlina, smještena između planinskih masiva: Jahorine sa juga, Gosine sa istoka, Romanije sa sjeveroistoka, Ozrena sa sjevera i sjeverozapada i Trebevića sa zapada. Sjedište opštine je u naselju Pale. Pale su smještene u samoj kotlini, koja sa pribrežjem zauzima površinu od oko 8,5 km². Smještene su na nadmorskoj visini od 820 m.

Pale su prema geografsko-prirodnim osobinama odavno poznate kao klimatsko lječilište i izletište. Ljepota okoline, čist vazduh i blizina skijaških terena na Jahorini predstavljaju prirodnu dispoziciju i realnu osnovu za razvoj turizma. U nižim dijelovima opštine zastupljena je umjereno topla i vlažna klima, Već od 1.000 m nadmorske visine ova klima prelazi u planinsku klimu. Oštra planinska klima osjeća se i tijekom ljetnih mjeseci, kad temperatura zraka rijetko prelazi 25° Celzija.

Pretežan dio površine opštine sačinjava šumsko zemljište (64%), a svega (34%) poljoprivredno i ostalo zemljište.

Na području općine nalazi se nekoliko poznatih pećina: Orlovača, Pećina Izvor Mokranjske Miljacke, Titova pećina Bogovići, Popova pećina i Novakova pećina.

Jedna od najznačajnijih prirodnih znamenitosti je pećina Orlovača, koja je uređena za turističke posjete. Orlovača (948 m) se nalazi na istoimenom uzvišenju u zapadnom dijelu romanijskog svoda, zaselak Donje Sinjevo, naselje Sumbulovac, u slivu mokranjske Miljacke, odnosno u dolini njene desne pritoke Sinjave.

Opsežna istraživanja izvora Miljacke uključila su i topografska mjerenja, biospeleološka i hidrološka istraživanja kao i ispitivanja tragova kulture čovjeka. Istraživanja su izvođena tokom 2007 – 2009. godine. Do danas, speleolozi su istražili 7.100 m, čime je pećina Izvor Mokranjske Miljacke postala najduža dokumentovana pećina u cijeloj Bosni i Hercegovini.

Nosioci razvoja na području Paljanske opštine su industrija, šumarstvo, ugostiteljsko-turističke djelatnosti i trgovina. Zbog geografskih i klimatskih karakteristika područja, djelatnost poljoprivrede je slabije razvijena. Po završetku ratnih dejstava, počeo je razvoj i u oblasti građevinarstva, a naročito u oblasti male privrede.

Industrijski razvoj na Paljanskoj opštini uglavnom je orijentisan na metalnu, drvnu i tekstilnu industriju.

Područje opštine Pale svojim prirodnim uslovima pogoduje razvoju ugostiteljsko-turističke privrede. Vrlo je privlačan za turiste Olimpijski centar Jahorina, sa prekrasnim terenima za skijanje, gdje zimska sezona traje pet mjeseci. Smučarima i drugim turistima stoji na raspolaganju više od 20 km dobro uređenih staza za alpsko smučanje povezanih sa sedam žičara i šest ski-liftova, savremena ski-škola i ski-servis.

Osim pogodnosti za zimski turizam, opština Pale raspolaže i izvrsnim uslovima za lovni turizam, sa izvanrednim lovištima povezanim magistralnim, regionalnim i šumskim putevima, kao i lovačkim domovima.

Od prirodnih znamenitosti, najznačajnija je pećina Orlovača, koja je uređena za turističke posjete. U pećini Orlovača su pronađeni ostaci pećinskog medvjeda (Ursus spelaeus), kao i insekt iz porodice Coleoptera.

Sarajevo ima dvije autobusne stanice: glavnu autobusnu stanicu i stanicu u istočnom dijelu grada, u naselju Lukavica.

Glavna autobusna stanica Sarajevo je smještena u blizini centra grada, nedaleko od glavne željezničke stanice. Ova stanica je polazište većine autobusa koji voze prema ostatku Bosne i Hercegovine, te prema međunarodnim  odredištima poput Hrvatske, Slovenije i zapadne Evrope. Za autobuse koji prometuju prema destinacijama u Srbiji i Crnoj Gori i gradovima u Republici Srpskoj, polazna stanica je Lukavica.

Glavna autobusna stanica u Sarajevu je velika i prostrana. Ima više od 10 perona. Unutar stanice nalaze se kafići i mali restorani, a ispred stanice imaju prodavnice i ćevabdžinica, koja je najprometnije mjesto u tom dijelu grada, jer se može za relativno malo novca dobro najesti. Unutar i ispred stanice se nalaze kiosci. Stanica posjeduje i WC. Stanična usluga naplaćuje se 1 KM. U neposrednoj blizini stanice nalazi se glavna Željeznička stanica.

Adresa: Put života 2, 71000, Sarajevo

Telefon: +387 33 21 31 00

Autobusna stanica Lukavica je smještena u istočnom djelu Sarajeva, stoga ukoliko se nalazite u centru preporučujemo vožnju taksijem ili trolejbusom br.103 ili 107 kojim idete do stanice Dobrinja. Autobuska stanica Lukavica od stanice Dobrinja je udaljena 2 minute pješke. Imajte na umu da vožnja trolejbusom traje dosta dugo i da znaju biti velike gužve. Stoga ukoliko putujete sa prtljagom razmislite o tome da uzmete taxi, koji je relativno jeftin u Sarajevu. Stanica posjeduje natkrivene perone, caffe bar, restoran, prodavnicu i čekaonicu. Izlaz na perone je kontroliran i nije moguć bez vozne karte. Autobusna stanica Istočno Sarajevo radi svaki dan od 05h do 22h.

Adresa: Srpskih vladara 2, 71123, Istočno Sarajevo

Telefon: +387 57 317 377