Raška

Opština Raška se nalazi u jugozapadnom delu Srbije, na 43º18´ geografske širine i 20º32´ geografske dužine, na ušću reke Raške u Ibar, u središnjem delu Ibarske doline, na zapadnim padinama Kopaonika i istočnim padinama Golije.

Prostire se na 670 km², gde živi oko 25 000 stanovnika.

Centar opštine je gradsko naselјe Raška, a u sklopu opštine su još dva gradska naselјa: Balјevac i Jošanička Banja.

U relјefu opštine Raška jasno su izražene tri morfološke celine: zona kotlinskog dna, kotlinski obod i planinska zona.

Raščansko područje je izrazito planinsko, jer se 88 % teritorije nalazi iznad 500 m nadmorske visine. U ovom području nalazi se Kopaonik (Pančićev vrh 2017 m), kao i planina Golija (Jankov kamen 1833 m). U relјefu opštine Raška posebno se ističu rečne doline koje duboko ulaze u brdovite predele planinskih ogranaka Kopaonika, Golije i Rogozne.

Na istorijskoj karti oblast Raška označena je kao Dardanija i u vreme rimske kolonizacije Ibarske doline glavni grad bio je Municipium Dardanorum (Sočanica). Od XII veka biografi Stefana Nemanje ovo područje nazivaju Ibar, a Vizantijski istoričari već od XII veka nazivaju Ibar i širu oblast Raške po najistočnijem gradu nemanjićke države, a Raška je bila prva nemanjićka (srpska) samostalna država.

Rezultati arheoloških istraživanja na više lokaliteta na teritoriji opštine Raška (Dobrnjac, Nebeske stolice) pokazuju da je ovo područje bilo nastanjeno još u dalekoj prošlosti.

Raška je bila centar kulture i državnosti srpstva, a kroz prostor gde se danas prostire opština Raška prolazili su svi značajni trgovački putevi. Svedoci tog vremena su gradovi čiji se ostaci nalaze duž takozvanog rimskog puta i to Zvečan, Goleč, Brvenik, Maglič, Janok. U prvoj srpskoj državi osnovana je i prva škola na Nemanjinom dvoru, kolevka srpske pismenosti i duhovnosti, u kojoj su obrazovani naši prvi prosvetitelјi i književnici Sveti Sava i Stefan Prvovenčani.

Dolaskom Turaka, sedište trgovine, a samim tim i celog kraja se izmešta prema Novom Pazaru, sve do 1833. godine kada se Ibarska dolina svojim južnim i srednjim delom odvojila od Osmanlijskog carstva. Tada se javila potreba da se na mestu Raški Ibar, gde se nalazila i granica, osnuje varošica Raška.

 

Raška kao naselјe prvi put se pominje 1835. godine, a varoš Raška proglašena je na sednici državnog sovjeta Kneževine Srbije 6. septembra 1845. godine, na predlog političara i državnika Ilije Garašanin. Knez Aleksandar Karađorđević, svojim rešenjem od 17. septembra 1845. godine proglasio je osnivanje Raške.

Prvi urbanistički plan Raške potiče još iz 1844. godine, koji je uradio Nikola Alković, što se smatra jednim od najstarijih urbanističkih planova.

Ratovi od 1912. do 1918. godine nisu mimoišli ni Rašku. Razvoj u posleratnom periodu tekao je usporeno. U jednom periodu, tokom Prvog svetskog rata, od 31. oktobra do 15. novembra 1915. godine, Raška je na neki način bila prestonica Srbije jer su u njoj odsedali kralј i tadašnja srpska vlada. Raška je oslobođena 27. novembra 1944. godine.

Današnja opština Raška, kao osobena funkcionalno-prostorna celina, formirana je 1960. godine.