Tirana je glavni i najveći grad Albanije. Po zvaničnim procjenama ima oko 420 tisuća stanovnika. Osnovana 1614. godine, a postala je glavni grad 1920.

Tiranu je 1614. godine osnovao osmanski general Sulejman-paša, koji je izgradio džamiju, pekarnu i tursko kupatilo i po popularnom mišljenju nazvao grad imenom Tehran, u čast svojoj vojnoj pobjedi kod Teherana u Perziji (danas Iran). Međutim, postoje i raniji spomeni o dvorcu u planini Dajti, po imenu Tirkan, u šestom stoljeću, u spisima jednog bizantijskog povjesničara.

Još jedan spomen ove regije, u venecijanskim spisima, naziva ovu regiju njenim današnjim imenom. Ovi spisi datiraju oko 1412. godine. Mali grad je izabran za privremenu prijestolnicu Albanije (kao kompromis između Južne i Sjeverne Albanije) od strane privremene vlade, siječnja 1920. U studenom 1944, komunistička vlada Envera Hodže je uspostavljena u Tirani  nakon što je 17. studenog oslobođena od njemačke okupacije.

Gradsko stanovništvo, koje je procijenjeno na samo 12 tisuća 1910. godine je poraslo na 30 000 na popisu 1930. godine i čak 60 tisuća 1945. usprkos godinama strane okupacije i rata. Tokom 1950-ih, Tirana je doživjela razdoblje izrazitog industrijskog porasta, uz porast broja stanovnika na 137 tisuća 1960. godine. Kasnih 1990-ih, Tirana doživljava najbrži priliv stanovnika, jer su se Albanci sa sjevera zemlje u velikom broju selili u prijestolnicu u nadi za bolji život.

Po svršetku vladavine Envera Hodže, posljednjeg diktatora u ovom dijelu Europe,započinju bolji dani za Tiranu. Grad, koji je do tada bio zatvoren i veoma izoliran, polako počinje da se otvara prema drugim zemljama.

Godine 2004, Edi Rama, tadašnji gradonačelnik Tirane, dobija nagradu za najboljeg gradonačelnika svijeta. Mnogi se slažu da je tome doprinijela njegova vizija Tirane kao vedrog grada i projekt mijenjanja izgleda gradskih fasada, za nečiji ukus možda i drečavim, te neusklađenim bojama, ali očigledno odlično prihvaćenim od strane stranih medija te samih stanovnika glavnog albanskog grada.

Uzrok ovako drastičnim promjenama je bilo sivilo koje je vladalo u Tirani do prije Raminog dolaska, jer je grad za vrijeme Envera Hodže bio izuzetno zapušten, te su sve zgrade u gradu ili izgubile fasadu, ili je fasada posivila, a to je uticalo na opće raspoloženje u gradu. Međutim, problem koji se javlja u zadnje vrijeme je taj da i nove fasade otpadaju sa starih zgrada zbog dotrajalosti. Zato je gradska uprava krenula u generalno renoviranje grada, te izradu novih prostornih i urbanističkih projekata, sa namjerom da sve stare zgrade u budućnosti zamijeni novim, ne napuštajući ideju vedrih boja.

Usprkos problemima u Tirani je vidljiv boljitak. Započeta je i izgradnja prvih pravih turističkih atrakcija poput jedne od dužih žičara u Europi, kojom se može stići do drugog po visini vrha u neposrednoj blizini Tirane. Sama žičara je završena ali još uvijek nedostaju kvalitetni prateći sadržaji. Dodatna atrakcija je i rotirajući restoran na vrhu najviše zgrade. Nažalost potencijali i postojeće atrakcije još nisu valorizirani.

Budva, metropola crnogorskog turizma, postoji približno dvije i po hiljade godina i predstavlja jedan od najstarijih urbanih centara na Jadranskoj obali. Kako svjedoče najstariji arheološki podaci, ovu teritoriju naseljavalo je ilirsko pleme Enhelejaca, koji se smatraju autohtonim stanovništvom Budve.

Oko nastanka ovog grada ispredane su mnoge legende od kojih je najautentičnija ona koja kazuje da je osnivač Budve sin feničanskog kralja Agenora – Kadmo. Kadmo je tražeći svoju sestru Evropu putovao po grčkim predjelima, gdje je na jednom od njih osnovao grad Tebu, u kojoj su mu bogovi podarili suprugu Harmoniju. Nakon što bivaju protjerani iz Tebe, na području Budve osnivaju grad kojem su, po predanju, podarili ime po volovima zahvaljujući kojima su stigli u grad.

Područje opštine Budva naseljava oko dvadeset hiljada stanovnika i obuhvata oko četrdeset naselja od kojih su turistički najatraktivnija: Budva, Bečići, Pržno, Miločer, Sveti Stefan i Petrovac. Njena Rivijera predstavlja centar crnogorskog turizma i zauzima središnji dio Primorja. Prostire se na dužini od 38 kilometara, obuhvatajući sedamnaest plaža od kojih su najpoznatije: Jaz, Mogren, Slovenska plaža, Guvance, Bečići, Kamenovo, Pržno, Kraljičina plaža, Miločer, Perazića Do, Plaža Petrovac, Drobni pijesak, Buljarica i Lučice. Po mišljenju mnogih turista, ovaj priobalni pojas od Jaza do Buljarice predstavlja najljepšu cjelinu na Mediteranu u kom turistička sezona traje i do osam mjeseci - od marta do novembra. Shodno njenom položaju karakteriše je mediteranska klima sa prosječnom godišnjom temperaturom od 15,5°C. Tokom ljetnjih mjeseci, najviša temperatura je tokom jula mjeseca i kreće se do 30 °C, sa prosječnom temperaturom vode toplijom od 18 °C.

Zbog svog izuzetno povoljnog geografskog položaja, oduvijek je bila značajan kulturni, religijski i ekonomski centar na prostoru Južnog Jadrana. Okružena je cetinjskom, barskom i kotorskom opštinom, dok se do sjevera države iz Budve vozom može stići i za dva sata. U njenoj blizini nalaze se dva aerodroma – Tivat na udaljenosti od dvadeset dva kilometra i Podgorica na udaljenosti od šezdeset pet kilometara, a takođe je preko svojih pristaništa povezana sa svim važnijim lukama na Jadranskoj obali.

U Budvi su rođene mnoge znamenite ličnosti - Stefan Mitrov Ljubiša, Konte Zanović , Anastas Bocarić, Špiro Bocarić i Marko Gregović.

Najvažnija turistička obilježja Budve

Stari grad Budva

Srednjevjekovno ime Budve bilo je „Civitas Aqua“ što u prevodu znači „Stari grad“. Ova jedinstvena arhitektonska cjelina izgrađena u venecijanskom stilu i prošarana spletom ulica, trgova, bedema i kula, podignuta je na poluostrvu još prije dvije i po hiljade godina. Njegove zidine koje potiču još iz vremena mletačke vladavine, oduvijek su prava turistička atrakcija. Unutar Starog grada nalazi se Etnografski muzej u čijoj se riznici nalaze eksponati koji datiraju od samog osnivanja grada, svjedočeći o prožimanju različitih kultura - Ilira, Grka, Rimljana, Vizantije, Slovena i drugih.

U okviru zidina smještena je gradska tvrđava Citadela koja datira iz V ili VI vijeka a prvi pisani tragovi o njoj potiču s početka XV vijeka. Predstavlja jedinstven spomenik istorije i kulture, unutar koje se nalaze temelji crkve Santa Maria di Castello iz doba Nemanjića i Balšića. Po njoj je tvrđava dobila ime „Kaštel Svete Marije“. Danas predstavlja glavnu ljetnju pozornicu čuvenog „Grad teatra“.

U Starom gradu nalazi se i niz sakralnih spomenika: Crkva Svetog Ivana iz VII vijeka, Crkva Santa Maria In Punta iz XIX vijeka, Crkva Svete Trojice iz XIX vijeka, Crkva Svetog Save Osvećenog iz XII vijeka i ranohrišćanska bazilika iz V vijeka.

Tokom svog dugog postojanja pretrpio je značajna oštećenja, naročito usled zemljotresa 1979. godine, nakon čega je tokom osmogodišnjeg perioda uspješno obnovljen. Predstavljao je izuzetno značajno središte trgovine, a smatra se da se u njegovim temeljima nalaze ostaci zidina helenističkog i rimskog perioda. Danas se u prizemljima kuća Starog grada nalaze brojne galerije, prodavnice, kafei i butici.

Ostrvo Sveti Nikola

Ovo ostrvo, popularno pod nazivom „Havaji“ nalazi se na kilometar udaljenosti od Budve i vjeruje se da je nekada bilo povezano sa gradom putem pješčanog spruda. Obuhvata tri pješčane plaže do kojih se može doći isključivo brodićem, čamcem ili barkama.

Tokom sezone su na skoro svakodnevnom nivou organizovani jednodnevni izleti do njegovih plaža, gdje turisti mogu uživati u hladu mediteranskog rastinja kao i u specijalitetima mediteranske kuhinje u novootvorenom restoranu. Za ljubitelje neistraženih predjela, ovo područje predstavlja pravi izazov sa svojom jedinstvenom faunom i florom.

Sveti Stefan

Sveti Stefan predstavlja jedno od najekskluzivnijih ljetovališta duž Jadranske obale koje je u prošlosti bilo snažno utvrđenje Paštrovića. Predstavlja pravi prirodni fenomen – tombolo, kojeg karakteriše pješčana prevlaka spojena s kopnom. Ostrvo je krajem četrdesetih godina dvadesetog vijeka pretvoreno u grad – hotel, usled čega je postao mjesto za odmor poznatih svjetskih ličnosti, samim tim i jedno od najelitnijh ljetovališta svijeta. U čuvenoj vili „118“ koja danas nosi naziv „Sveti Stefan“, boravila je engleska princeza Margareta, italijanski kralj Umberto II, književnici Andre Marlo i Albert Moldavi, kosmonaut Jurij Gagrin, glumice Doris Dej i Sofija Loren, supermodeli Karla Bruni i Klaudija Šifer, kao i glumci poput Kirka Daglasa i Džeremija Ajronsa. U okviru ovog grad - hotela nalaze se tri crkve od kojih je najznačajnija Crkva Aleksandra Nevskog, pjacete i uzane ulice, dok su hotelski apartmani smješteni u kućama izgrađenim po ugledu na mediteranski stil.

Za ljubitelje vjerskog turizma, na području budvanske opštine nalaze se manastiri od izuzetnog značaja za crnogorsku istoriju i kulturu među kojima se izdvajaju: Manastir Podlastva, Manastir Podostrog, Manastir Stanjevići, Manastir Duljevo, Manastir Praskvica, Manastir Reževići i Manastir Gradište.

Sinonim za Budvu je fantastičan provod zbog kojeg je tokom sezone jedna od najpopularnijih evropskih destinacija. Ovaj grad tokom sezone na pozornicama svojih nadaleko čuvenih manifestacija i diskoteka ugosti najpoznatija imena šou biznisa svjetske, regionalne i domaće scene. Ono što turističku ponudu Budve oplemenjuje i čini posebno primamljivom su mnogobrojne tradicionalne kulturno – zabavne manifestacije po kojima je prepoznatljiva. 

Popularne diskoteke

„Top Hill“, „Trocadero“, „Opera“, „Sparta“

Popularni noćni kafe klubovi

„Ambiente“, „Beer and Bike Club“, „Blue Trocadero“, „Caballero“, „Casper“, „Cuba“, „El Mundo“, „Emporio“, „Greco“, „Jeff“, „Miami“, „Raffaello“, „The Old Fisherman’s pub”

Kazina

„Avala“, „Maestral“, „Royale“, „Queen of Montenegro“

Najznačajnije manifestacije

Festival „Grad teatar“ (jun), Svečani novogodišnji koncert klasične muzike (januar), Međunarodni karneval (maj), Spring break festival (jun), „Sea dance festival“ (jul), Dani umjetnika Budve (jun), „Muzika ljeta“ (jun), Festival dječjeg pozorišta „Pozorišni val“ (avgust)

Smještaj

Popularni hoteli i moteli

„Splendid“, „Mediteran“, „Iberostar Bellevue“, „The Queen of Montenegro“, „Tara“, „Maestral“, „Small hotel Miločer“, „Hec hotel Residence“, „Shine“, Zamak „Pobore“, „Slovenska plaža“, „Avala“, „Astoria“, „Fineso“, „Blue star“, „Oaza“, „Šajo“, „Aleksandar“, „Regina Jelena“, „Park“, „Loza“

Hosteli

„Montenegro“, „Montenegro freedom“, „Sun hostels“

Šoping - Stari grad, TC „Palazzo“, Mediteranska ulica, TQ „Plaza“, Ulica 22. Novembra, „Paradiso“, Jadranski put, “XYZ Premium Fashion”, Tre Canne

Važni telefoni

JP Vodovod i kanalizacija +382(0)33403304; Faks: +382(0)33452772

Elektrodistribucija +382(0)33458967

Komunalno stambeno javno preduzeće +382(0)33452562, Faks: +382(0)33452082

Policija: 122

Vatrogasci: 123

Hitna pomoć: 124

Tačno vrijeme: 125

Telegrami: 126

Prijava kvara na telefonu: 1271; 1500

Informacije o telefonskim brojevima: 1181

Posredovanje međunarodnih razgovora: 1201

Republički Hidrometeorološki Zavod: 1325

Internet Dial Up: 19402

Internet (TelefonNet): 19403

AMSCG: 19807

Kancelarija za suzbijanje narkomanije: 19828